Voyeurisme: kijken is macht

'Voyeurisme' klinkt vies, hoewel het technisch gezien neutraal is. Het betekent seksueel genot halen uit kijken, vaak stiekem, vaak zonder aanraking.

Maar de waarheid is, zoals de psychoanalyse ons eraan herinnert: we beginnen allemaal op deze manier.

Freud: De blik begint vroeg

Freud zei dat voyeurisme ‘perversie’ wordt wanneer kijken vervangt alle andere seksuele interesse, vooral als het gefocust is op geslachtsdelen en gevoed wordt door walging.
Maar hij hield ook vol: kijken is de wortel van verlangen – en wanneer het zich verplaatst naar het gehele lichaam, wordt het kunst, bewondering, schoonheid.

Kunstgeschiedenis: Het vrouwelijk naakt als publiek geheim

De westerse kunst staat vol met naakten die niet bedoeld zijn om de vrijheid van het onderwerp uit te drukken, maar om de behoeften van de mensen te bevredigen. verborgen eetlust van de kijker.

Een voorbeeld: “Susannah en de ouderlingen” – meer dan 1000 keer geschilderd. Twee mannen bespieden een badende vrouw. De moraal is rechtvaardigheid. Maar de meeste schilders concentreerden zich op Susannahs kwetsbare lichaam.

Een andere: De badgasten van Edgar DegasZijn vrouwen zijn niet verleidelijk – ze zijn krom, onhandig, ongeposeerd. Maar de kijker? Die kijkt nog steeds. Die staat nog steeds buiten.

Bioscoop: een donkere kamer gebouwd om te kijken

De filmtheorie weet: bioscoop is ontworpen voor de voyeur.
Je bent alleen, in het donker. De personages zien je niet. Maar jij ziet alles.

Sommige regisseurs maakten deze dynamiek expliciet:

• Achterruit (Hitchcock, 1954): een man bespioneert zijn buren vanuit zijn appartement.

Gluurder (Powell, 1960): een seriemoordenaar filmt vrouwen in hun laatste momenten.

Een korte film over liefde (Kieslowski, 1988): een jongen observeert zijn buurman door een telescoop en wordt verliefd.

Meneer Hire (Leconte, 1989): verlangen op afstand, zonder toestemming.

Laura Mulvey: De blik heeft een geslacht

In 1975, feministische theoreticus Laura Mulvey liet de iconische zin vallen:

"Mannen kijken. Vrouwen worden bekeken."

Cinema verdeelt visueel genot:

• Man = degene die kijkt.
• Vrouwelijk = degene die in een visueel object wordt omgezet.

De vrouw op het scherm is niet echt. Ze is een fantasie, gebouwd voor mannelijk verlangen.

Maar het is ingewikkelder dan dat

Sommige feministische critici gingen nog een stap verder en beweerden Westerse kunst is gebouwd om vrouwenlichamen te bespioneren en te controleren.
Maar anderen verzetten zich ertegen en wezen erop dat het vrouwelijk lichaam meer dan seks: moederschap, macht, afkeer, verlangen.

Freud zei ook dat voyeurisme niet alleen over andere mensen gaat, maar ook over het zelf.
We kijken naar anderen om onszelf te begrijpen.

Laatste gedachten:

• Kijken is natuurlijk – maar het is nooit neutraal.
• Het bepaalt hoe wij anderen zien – en hoe wij gezien worden.
• Kunst, cinema, porno, reclame – ze zijn allemaal afhankelijk van deze dynamiek.
• Voyeurisme is niet zomaar een fetisj. Het is een spiegel.
• De vraag is niet of je kijkt.
  Het gaat erom of je het weet Waarom